Dưa chuột

Còn gọi là dưa leo, tra sac (Camphuchia), cucumber (Anh), concombre (Pháp), hồ qua (Trung Quốc).

Tên khoa học Cucumis sativus L. Thuộc họ bí Curubitaceae.

Mô tả cây:

Cây mọc bò, toàn thân có lông. Thân có nhiều cành, có góc. Lá mang cuống, phiến có từ 3-5 thùy hình hơi ba cạnh, mép có lông đứng. Hoa đơn tính, màu vàng, mọc 2-3 ở nách lá. Quả thuôn dài, hình truh hay hơn ba cạnh, nhẵn hoặc hơi có bướu nhỏ, có thể dài 10-36cm. Màu lục hay vàng nhạt, vàng hay vàng nâu. Hạt nhiều, hình trứng, trắng, dai, bóng.

Phân bổ, thu hái và chế biến:

Trồng ở khắp các tỉnh trong nước ta. Còn thấy trồng ở nhiều nước nhiệt đới cũng như ôn đới. Lấy quả dùng làm rau hay chế mỹ phẩm. Có thể hái quả ngay từ lúc quả còn xanh non (cornichon) dùng ngâm dấm hay đợi thật lớn và chín vàng.

Công dụng và liều dùng:

Theo tài liệu cổ dưa chuột có vị ngọt, tính hàn (lạnh) hơi có độc không nên dùng nhiều, có tác dụng thanh nhiệt, giải phiền, lợi thủy đạo (tiêu nước).

Lá dưa chuột có vị đắng, tính bình, hơi có độc, giã nát vắt lấy nước uống vào nôn ra. . Dưa chuột chủ yếu để làm thức ăn, làm thuốc ở Ấn Độ và Ai Cập ít nhất từ trên 4000 năm. Việc sử dụng này được lan truyền từ những nước ấy đến các dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ và Latinh.

Về mặt thức ăn, những thầy thuốc dinh dưỡng cho rằng dưa chuột ăn sống khó tiêu và những người có dạ dày dễ mẫn cảm khó chấp nhận. Nhưng dưa chuột là món ăn mát và lợi tiểu.

Đặc biệt người ta dùng dưa chuột trong mỹ phẩm và chữa ngoài da từ rất lâu đời: cắt dưa chuột thành từng lát mỏng đắp lên da mặt chữa những vết nhăn, da xù xì, những vết tàn nhang, một số vùng ở nước ta nhân dân dùng những quả dưa chuột non có thêm đường chữa lỵ, nhiệt và ỉa chảy.

Một số đơn thuốc có dưa chuột dùng trong nhân dân:

1. Cổ họng sưng đau: chọn một quả dưa chuột già, bỏ hết hạt. Thêm mang tiêu vào cho đầy ruột quả, trộn đều phơi trong mát cho khô. Ngậm từng ít một.

2. Bụng chướng, chân tay phù nề: Lấy một quả dưa chuột già chín, loại bỏ hạt, thêm một ít dấm chua, nấu chín nhừ. Cho ăn lúc bụng đói. Bệnh nhân sẽ đái nhiều và hết phù nề.

3. Chữa nẻ môi: Dùng miếng dưa chuột tươi sát lên nơi môi bị nẻ.

4. Da bị mẩn đỏ: Dùng nước ép dưa chuột bôi lên nhiều lần trong ngày.

5. Chữa phỏng lửa chữa phồng da: 3 quả dưa chuột hai vào 5 tháng 5 âm lịch (mùa hè) bỏ vào bình chát kín. Để ngoài hiên. Khi bị bỏng, lấy nước trong bình dưa chuột mà bôi lên.

Nguồn: Theo Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (2004)