Mộc thông

Mộc thông là một vị thuốc ta vừa nhập của Trung Quốc vừa khai thác trong nước. Nhưng ngay mộc thông của Trung Quốc cũng không thống nhất. Theo thống kê, hiện đã thấy hơn 10 loại cây khác nhau. Thuộc các họ thực vật khác nhau, chủ yếu thuộc 2 họ: Mộc hương Aristolochiaceae.

Mao lương (Rauunculaceae) cho vị thuốc mang tên mộc thông.

Tại Việt Nam cũng có mấy cây khai thác với tên mộc thông. Khi sử dụng cần chú ý theo dõi.

Mô tả:

Mộc thông mã đậu linh – hay mộc thông (Hocquartia manshuriensis (Kom) Naika hay Aristolochia manshuriensis Kom thuộc họ Mộc hương (Aristolochiacear) là một loại cây dây leo vào cây to, dài độ 6-7m, cành non có lông. Lá to, hình tim , mép nguyên, cuống lá dài. Hoa mọc ở kẽ lá, màu lục nhạt, trong có các đốm màu tím. Quả màu xám ở trên đỉnh. Cây này chưa thấy ở Việt Nam.

Trung Quốc còn dùng và bán sang ta các loại mộc thông sau:

Tiểu mộc thông do cây Clematis armandi Franch. Thuộc họ Mao lương (Ranunculaceae).

Bạch mộc thông do cây Akebia trifoliata (Thunb) Keidz var.australis (Diels) Rehd. thuộc họ Lardizabalaceae. Có tác giả xác định là Akebia quinata (Thunb) Decne.

Phân bổ, thu hái và chế biến:

Người ta dùng thân cây, bóc vỏ, phơi khô mà dùng. Do nguồn gốc khác nhau, người ta phân chia ra:

Quan mộc thông (Caulis Hocquartiae manshuriensis) thu hái từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau, sắt thành từng đoạn ngắn dài tùy ý, cạo bỏ vỏ ngoài, bó thành từng bó, phơi khô. Loại này chủ yếu tiêu thụ ở vùng Hoa Bắc, Hoa Đông và có xuất cảng.

Hoài mộc thông (Caulis Clematidis armandi) thu hoạch vào tháng 9, cắt thành từng đoạn 60cm, bóc bỏ vỏ phơi khô. Vùng Quảng Đông, Quảng Tây có xuất sang ta.

Bạch mộc thông (Caulis Akebiae trifoliatae) thường chỉ tiêu thụ ở vùng Quế Lâm (Quảng Tây), Vân Nam. Không thấy nói khai tác để xuất khẩu.

Công dụng và liều dùng:

Tính chất mộc thông theo tài liệu cổ: Vị đắng, tính hàn, vào 4 kinh: tâm, phế, tiểu trường và bàng quang. Có tác dụng giáng tâm hỏa, thanh phế nhiệt, lợi tiểu tiện, thông huyết mạch. Dùng chữa thấp nhiệt lâm bệnh, tiểu tiện khó khăn, thủy chũng, phụ nữ kinh bế, tắc sữa.

Mộc thông là một vị thuốc dùng chữa tiểu tiện khó, thủy chũng, ít sữa. Ngoài ra còn chữa kinh nguyệt tắc. Phụ nữ có thai và những người tiểu tiện quá nhiều không dùng được.

Đơn thuốc có mộc thông:

- Chữa khó tiểu tiện hay tiểu tiện đau buốt: Mộc thông, phục linh, trạch tả, đăng tâm, xa tiền, chư linh mỗi vị 6g, nước 600ml, sắc còn 200ml. Chia nhiều lần uống trong ngày.

- Tiểu tiện ra huyết: Mộc thông, ngưu tất, sinh địa, thiên môn đông, hoằng bá, cam thảo, mỗi vị 4g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia nhiều lần uống trong ngày.

Nguồn: Theo Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (2004)